Uluslararası ticarette ülkeler tarafından uygulamaya konulan ve önemli etkileri bulunan damping uygulaması zaman zaman gerekli görülen durumlarda kullanılmaktadır. Fiyat farklılaşması temeline dayanan damping farklı şekillerde rekabeti önlemek veya rekabet etmek maksadıyla kullanılır. Peki tam olarak damping nedir ve damping çeşitleri nelerdir? İthalatta, ihracatta ve iktisatta damping ne demek? Dampingte vergiler nasıl çalışıyor?
Ticaret engelleri dampinglerin sonucu olabilir. Damping bir malın düşük maliyetle veya ulusal ekonomiye göre yurtdışına daha düşük fiyattan ihracatıdır. Diğer bir deyişle uluslararası fiyat farklılaşmasıdır. Dampingi sürekli, yıkıcı ve arada bir yapılan olmak üzere 3 gruba ayırmak mümkün. Şimdi gelin uluslararası ticarette kullanılan ve uygulanan damping türlerine kısaca değinelim.
Uluslararası Ticarette Damping Çeşitleri
Sürekli dampinge uluslararası fiyat farklılaşması da denir. Sürekli dampingde üreticilerin sürekli rekabet içinde oldukları uluslararası piyasaya göre ulusal pazarda mallarını en yüksek fiyattan satarak maliyetlerini ulusal pazarda finanse ettirerek uluslararası piyasada mallarını düşük fiyattan satarak güçlü konuma gelirler.
Ticaret engelleri, tarifeler ve taşıma maliyetleri nedeniyle ulusal piyasalar ile uluslararası piyasaların birbirinden kopuk olması, monopolistik yapıda olan firmaların karlarının artmasına yol açar. Çünkü bir malın talebinin fiyat elastikiyeti ulusal piyasaya göre uluslararası piyasada daha elastiktir. Aynı zamanda ulusal tüketicinin yüksek fiyattan malı satın alması monopolistik karını maksimize eder.
Yıkıcı damping, rekabetin yetersiz olduğu method olarak ifade edilir. Uluslararası piyasada monopol gücü elde edebilmek için yabancı üreticilerin piyasa dışında kalmalarını sağlamak amacıyla, yani pazar paylarını elimine edebilmek için, bir malı maliyetinin altında veya çok düşük bir fiyattan satılması durumudur ve geçici olarak yapılır.
Arada bir yapılan damping ise, bir malın maliyetin altında veya düşük fiyattan satılmasıdır. Üretim fazlalıkları oluştuğu zaman fazlalıkları eritmek için arada bir uygulanan bir yöntemdir.
Uluslararası piyasanın rekabetinden ulusal sanayileri korumak için yıkıcı dampinge zıt ticaret kısıtlaması uygulanır. Bu kısıtlamalar genellikle fiyat farklılıklarını düzenleyen anti damping vergiler biçiminde olur. Bununla beraber, damping biçimi belirlemek zordur ve ulusal üreticileri damping uygulamalarına karşı korumak gerekir.
Damping Olarak İhracat Destekleri
İhracat destekleri ihracatçıya yapılan doğrudan ödemelerdir, veya ihracatçıya tanınan vergi indirimi ayrıcalığıdır, veya ulusal ihracatçıya yapılan borç destekleridir. Bir diğer yandan ulusal ihracatçıyı teşvik edecek düşük faizli borç kredi verme olarak çeşitli uygulama alanları vardır. İhracat destekleri damping biçiminde uygulanabilir. Aslında ihracat destekleri uluslararası anlaşmalarda illegal olarak değerlendirilir. Çünkü birçok ülke arasında haksız rekabete yol açarak piyasa mekanizmasının aksamasına sebep olur.
Bir örnekle açıklanacak olursa, örneğin Avrupa Birliği’nin buğday fiyatına uygulanan ihracat desteği, uluslararası buğday piyasasında diğer buğday ihracatçılarının haksız rekabete uğramasına yol açar. Yani destekli Avrupa buğdayı uluslararası piyasada diğer üreticilere karşı avantajlı konumda olmaktadır. Bu nedenle Avrupa ile Amerika arasında buğday ticareti ve buğdayın uluslararası fiyatı konusunda anlaşmazlıklar olmaktadır. Amerika Ab’den buğdaya uyguladığı desteğe son vermesini istemektedir. Çünkü oluşan uluslararası buğday fiyatında Amerika zarara uğramaktadır.
